Peryferia historii i czekolady w Szawlach

Peryferia historii i czekolady w Szawlach

Pomimo tego, że Szawle wyglądają nowocześnie, jest to właściwie jedno z najstarszych miast na Litwie i po raz pierwszy był upomniany w 1524 roku. W 1568 roku Szawle otrzymały prawa miejskie. W 1236 roku w bezpośrednim sąsiedztwie tego miejsca, gdzie obecnie znajdują się Szawle, doszło do Bitwy pod Szawlami, w której wspólna armia Litwinów, Żmudzinów i Zemgalów pokonała pułki Zakonu Kawalerów Mieczowych. Los miasta zależał w dużej mierze od położenia geograficznego miasta: z jednej strony miasto znajdowało się na skrzyżowaniu szlaków handlowych i to oczywiście jego siła, z drugiej strony z tych samych względów geograficznych miasto nieustannie znajdowało się w wirze różnych wydarzeń wojennych. Przemysł zaczął się rozwijać w XVIII wieku. (Powstanie i rozpoczęcie działalności zakładu tkackiego A. Tyzenhausa, browar dworski Gubernia). W 1795 roku po III rozbioru Polski Katarzyna II podarowała Szawle swojemu ulubionemu hrabiemu Platonowi Zubovowi. W XIX wieku w życiu miasta zaszły istotne zmiany. Zbudowano szosę Ryga-Tilžė, która przebiegała przez Szawle, a także ożywiono linię kolejową Liepoja-Warszawa, która również przebiegała przez Szawle; ponadto powstało wiele branż. Dla gospodarki Szawli szczególne znaczenie miały fabryki skóry Chaima Frenkla i braci Nurokai. Od 1913 roku zaczeła tu dzialać fabryka czekolady „Rūta“. W czasie II wojny światowej Szawle opustoszały, w 1944 roku zabijano mieszkańców pochodzenia żydowskiego, bitwy zamieniły większość miasta w ruiny. W czasach radzieckich miasto powstało jako ośrodek przemysłowy. W 1997 roku powstał Uniwersytet w Szawlach.

Położone nad jeziorem Talkša, Szawle są czwartym co do wielkości miastem na Litwie: zarówno pod względem wielkości terytorium, jak i liczby mieszkańców. Niezwykłe europejskie miasto szczyci się jeziorem i lasem w centrum. Ten naturalny kompleks stał się już wizytówką Szawli, oazą zdrowia i spokojnego wypoczynku mieszkańców. Podczas oczyszczania jeziora Talkša (52,5 ha) poszerzono kanał łączący jezioro Talkša i Ginkūnai. W Parku Leśnym Talkša (119,1 ha) znajduje się kilka kopców. Znajdujący się tutaj kopiec Žuvininkai z historyczną osadą we wsi Žuvininkai (stał tu zamek) jest wpisany do litewskiego rejestru wartości kulturowych. Na terenie parku utworzony ekologiczno-poznawczy szlak Talkša.

Plac Zegarowy na brzegu jeziora Talkša został zbudowany w 1986 roku z okazji 750 rocznicy Bitwy pod Szawlami i urodzin miasta. W jego centrum na wysokiej kolumnie (18-metrowy zegar słoneczny) wznosi się złocona figurka nastoletniego strzelca (1986 rok, rzeźbiarz Stanislovas Kuzma). Kolejny plac, który między innymi jest centralnym placem miasta, nazywa się Placem Zmartwychwstania. Wokół tego rynku zaczęło rozwijać się miasto Szawle. Od wieków istniały targi, jarmarki, żywy handel. Od 1938 roku Rynek został przeniesiony na Plac rynkowy. Obecnie na placu odbywają się różne imprezy. Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła został zbudowany w latach 1617-1625. 28 maja 1997 r. Papież Jan Paweł II założył diecezję w Szawlach. Kościół stał się Katedrą Apostołów Piotra i Pawła.  W 1625 roku na południowej ścianie budynku zainstalowano jeden z najstarszych zegarów słonecznych na Litwie. Katedrę widać z daleka, jadąc wszystkimi drogami prowadzącymi do Szawli. Bulwar Szawle (bulwar pieszy na ul. Vilniaus). W 1975 roku Szawle przekształciły część jezdni w strefę dla pieszych z ławkami, zdobiąc ją oryginalną małą architekturą („Osoba czytająca”, „Trzy krasnoludki”, „Pelikany” itp.), fontannami i innymi akcentami. W strefie dla pieszych znajdują się kawiarnie, sklepy, muzeum rowerów, fotografii i nawet kotów. Muzeum Fotografii jest jedynym wyspecjalizowanym muzeum sztuki i techniki fotograficznej na Litwie, ważnym ośrodkiem ochrony i reprezentacji fotografii litewskiej. Po przebudowie powstało tu laboratorium fotograficzne, czytelnia, centrum informacyjne, czyli inne nowoczesne przestrzenie muzealne, a na dachu zainstalowano miejski taras widokowy z kamerą obscura.

Muzeum Rowerów jako jedyne na Litwie poświęcone jest historii rowerów. Zwiedzających wita zaktualizowana, interaktywna wystawa. Muzeum posiada około 1500 eksponatów i wystaw tematycznych. Na szczególną uwagę zasługują działające modele rowerów wykonane przez H. Sutkusa, które zostały uznane przez agencję Factum za najmniejsze modele rowerów na Litwie.

Willa Chaima Frenkla. Pałac został zbudowany w 1908 roku i jest to jedyny w Szawlach z niewielu secesyjnych budynków na Litwie. Budynek należał do Chaima Frenkla, właściciela fabryki skóry i został zbudowany dla jego synów jako dom mieszkalny. We wnętrzu pałacu najważniejszym motywem przewodnim jest wykończenie w drewnie. Wiele ozdobnych sztukaterii, efektowne fragmenty fresków. W wewnętrznej części terytorium znajduje się częściowo zachowany park. W jego centrum stoi ozdobna fontanna – basen. Willa Frenkel funkcjonuje dziś jako muzeum. Ciekawa ekspozycja „Dwór i miasto prowincjonalne z połowy XIX do połowy XX“.

,Apteka „Valerijonas“. W 1870 roku uzyskano pozwolenie na założenie trzeciej apteki w Szawlach. Wielu właścicieli, wiele nazwisk, zwrotów akcji, ale apteka przetrwała. Dziś jest to apteka „Valerijonas“, jedna z najstarszych działających aptek. Jej dach zdobią dwa koty, które wciąż próbują wleźć do środka. W jakim celu? za walerianką…

Fabryka cukierków „Rūta”. Historia fabryki sięga 1913 roku. W Szawlach, kiedy Antanas Gricevičius zainstalował kocioł do gotowania karameli w małym drewnianym budynku. Pierwszymi pracownikami „Rūty” byli sami właściciele – A. Gricevičius i jego żona Juzefa. Założyciel fabryki studiował cukiernictwo w Szawlach, Wilnie i Petersburgu. Słodycze stworzone przez A. Gricevičiusa szybko polubiło wielu smakoszy. W czasach radzieckich fabryka stała się przedsiębiorstwem państwowym. Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości dawne zabudowania Rūty i 0,9 ha ziemi zwrócono następcom A. Gricevičiusa. W 2002 roku Fabryka została przekształcona w zamkniętą spółkę akcyjną „Rūta“. Dziś jest to najstarsza działająca firma cukiernicza na Litwie, produkująca słodycze o różnych typach, smakach i kształtach. Muzeum Czekolady Rūta znajduje się w starym budynku fabryki. Takiego muzeum może pozazdrościć również Bruksela, słynąca z przemysłu czekoladowego, oferującego różnorodne zajęcia edukacyjne dla dorosłych i dzieci. Istnieje warsztat czekolady, w którym zwiedzający może na krótki czas zostać mistrzem czekolady. Na koniec produkty czekoladowe można zabrać do domu w pudełkach. Polecana jest również degustacja „Posmakujmy historii czekolady”. W ten sposób „Rūta” od dawna jest jedną z najlepszych zabaw w historii Szawel.